Credit & Synopsis of Razor’s Edge
Posted by By ifvc at 31 December, at 11 : 14 AM Print
Razor’s Edge: The Legacy of Iranian Actresses
The History of Iranian Cinema (1930-1979)
Writer/Director/Producer: Bahman Maghsoudlou
Actresses: Shohreh Aghdashloo, Mary Apick, Pouri Banai, Simin Ghaffari, Vida Ghahremani, Iren, Katayun, Fakhri Khorvash, Zari Khoshkam, Parvaneh Masumi, Zinat Moaddab, Nilufar, Partow Nooriala, Jaleh Olov, Fahimeh Rastkar, Shahla Riahi, Shahrzad, Tahmineh, Farzaneh Taidi, Susan Taslimi,
And: Bahram Beyzaie, Parviz Davai, Farrokh Ghaffari, Nosrat Karimi, Parviz Kimiavi, Naser Malekmotii, Mehdi Raisfirouz and Nosratollah Vahdat
Camera: Shahryar Assadi, Afshin Javadi, Nezam Kiaie, Kambiz Kooshan, Bahram Molaie, Mahmoud Oskoui, Danish Saroee
Editor: Haleh Javanshir
Executive Producer: Bijan Maghsoudlou, Behzad Maghsoudlou, Bahman Maghsoudlou
Synopsis: The culture and art of Iran, like those of nations throughout history, have always been inextricably tied to its societal problems, including its attitudes and treatment of women. Its cinema was not an exception.
In a traditional, religious and male-dominated society, actresses dared to assert themselves within the relatively new art form, sacrificing to force acceptance of their presence in the cinema and subsequently bring modernity to the culture.
This documentary approaches its subject on four levels: the biographical, the historical, the socio-political and the theoretical. Through interviews with many leading actresses of the time and unprecedented access to rare film clips of their work, filmmaker Bahman Maghsoudlou sheds a light on the important and controversial role women played in the development of Iranian cinema during the secular period from the 1930s right up to the Islamic revolution of 1979, examining the evolution of women’s roles, the difficulty of making films that broke from the patriarchal mode and the darkness that descended upon the arts when a new fanaticism began to take hold of the nation.
Festival: Premiered at Montreal World Film Festival, Canada, 2016
MESA Film Festival, Boston, USA, 2016
Festival International DU Film D’Histoire, Pessac, France, 2016
Visions Du Reel Film Festival, Switzerland, 2017
Tirgan Festival, Toronto, 2017
Iranian Film Festival-San Francisco, 2017
Documentary, USA/Iran, Color & B/W, 127 Minutes, Farsi with English subtitles
Copyright IFVC, 2016
Blurbs
I have watched your movie Razor’s Edge which has fascinated me. It is a totally new point of view to describe the Iranian cinema, from its creation till the 1979 revolution through the actresses who illustrated it. Your movie is amazing and very moving.
Pierre-Henry Deleau
Co-founder & president of the Directors’ Fortnight, Cannes Film Festival (1969-1998)
‘For the film scholar, or the film lover, Razor’s Edge is a delightful voyage through the less mentioned history of Iranian Cinema, the years before the Islamic Revolution, with first hand accounts of those who partook in the adventure actively, the women performers. At times condemned by society, or their families, hardly paid for their worked, often ignored by the male directors, they carved a niche for themselves, only to be cast away by the new regime. Dr Maghsoudlou’s film is a valuable gift to their legacy.’
Gönül Donmez-Colin, Film Scholar
… a bold filmmaker … never ceases to amaze with its richness … a must-see film … the result of almost 20 years of almost titanic research … contains a number of exciting surprises ….
Amir Taheri, Al-Sharq-awsat, July 19, 2016
Razor’s Edge is a poetic love letter to the female pioneers of Iranian cinema.
Shohreh Aghdashloo, Actress
How can I describe Bahman Maghsoudlou’s outstanding documentary film? By interviewing 21 pioneering female actors of Iranian cinema, “Razor’s Edge” serves as a historic resource on Iranian film industry. Truly a masterpiece!
Vida Ghahremani, Actress
A sobering survey course that women had to go through the history of Iranian Cinema…fascination and –in bits-shocking.
Parviz Davaii, Film Critic, Praha, Czech Republic
Maghsoudlou’s powerful documentary – profiling the motion picture stars of the Golden Era of Iranian films – touches your heart as you learn about these women’s struggles, their strength, and the sometimes ironic nature of their journeys toward their own unknown destinies.
Mery Apick, Actress
Razor’s Edge is an amazing piece of history about Iranian Cinema. It explores unknown, untold and hidden stories of the Iranian women on the silver screen. After watching the Razor’s Edge I realized why it has taken 15 years of its creator, Bahman Maghsoudlou to bring it to reality. For many generations to come, Razor’s Edge will be a valuable and lasting source for understanding the legacy of Iranian Women Actors.
Bijan Tehrani, Editor in Chief, Cinema Without Borders
“The sharp edge of a razor is difficult to pass over…”, W. Somerset Maugham quotes Katha-Upanishad in his Razor’s Edge at the very beginning. The remarkable knowledge and documentary skills of Bahman Maghsoudlou, a bold filmmaker never afraid of walking on the razor’s edge, makes it impossible to pass over all the important facts from the history of Iranian cinema, while giving us an opportunity to learn a great deal more about the complex religious, cultural and social circumstances. Maghsoudlou’s Razor’s Edge: The Legacy of Iranian Actresses never stops to amaze us with its richness of rare and precious footage. This should be a must-see film for anyone concerned about the future of our modern society.
Dejan Nikolaj Kraljacic, Montreal Film Festival
In the last few weeks I’ve had the good fortune of seeing Bahman Maghsoudlou’s fascinating feature-length documentary on the history of Iranian Cinema through the eyes of its female protagonists, ‘Razor’s Edge: The Legacy of Iranian Actresses’, in its Los Angeles and Paris previews. Razor’s Edge successfully portrays Iran’s social history of the last century and the struggle towards modernity through the stories of female stars of pre-revolutionary cinema highlighting the opportunities and obstacles to progress for women in particular.
Hossein Ladjevardi, Scholar, Paris
Razor’s Edge is a remarkable informative documentary about the history of Iranian actresses in pre-revolutionary Iranian cinema. The film’s several rare interviews with the movie stars (such as Iren, Fakhri Khorvash, Susan Taslimi, and Puri Banai) reveal their challenges as well as their accomplishments in the male-dominated Iranian film industry. Maghsoudlou skillfully weaves the touching stories of these women on and off the screen together with highlights of the social history of Iranian cinema from the beginning to the time of the revolution in 1979.
Mehrnaz Saeedvafa, Film Scholar
فيلم لبه ي تيغ من را شيفته ي خود كرد. فيلم نگاه كاملا تازه اي به سينماي ايران دارد كه از نگاه بازيگران زن از ابتدا تا انقلاب ١٩٧٩را تشريح مي كند. فيلم شما تكان دهنده و شگفت آور است.
هنري پيير دولو، منتقد و مدير هنري بخش دو هفته ي كارگردان ها-جشنواره كن (۱۹۹۸-۱۹۶۸)
“بهمن گرامی، فیلم ات “لبه تیغ” که حاصل کار و زحمت و علاقه بسیار تو هست و این ها را کسی که یک ذره ای از خیلی دور دستی بر آتش دارد می تواند به طور مبهمی حس کند که چقدر کار گرفته . دست شما درد نکند. سند ماندنی و خیلی خوبی است. آرزوی توفیق داریم برای شما این اثر و جای تحسین دارد که مرتب دست اندرکار هستی برای ضبط آثار فرهنگ اون مملکت و فرهنگ سازهایش.”
پرویز دوایی
“لبه تیغ: میراث بازیگران زن ایرانی” کاری است بزرگ و درخورقدردانی. آقای مقصودلو نه تنها فیلم ارزنده ای به بخش مستند فیلم های ایرانی عرضه کرده است بلکه میراث زنان بازیگر ایرانی رانیزبرای همیشه زنده نگهداشته است.
زینت مودب (خطیبی)
بهمن جان دستت درد نكند!
و اما فيلم “بهمن مقصودلو” حرف نداشت. مجموعه اي از دقت، زيركي، حوصله، هنر، تاثير گذاري، تدوين و تلاش و جستجو و هنر خاص فيلمشناسي اين چهره ي ممتاز و شاخص و منحصر بفرد و غير وابسته سينماي ايران بود…. مقصودلو در اين فيلم با حوصله و دقت غبار از روي سيماي تيره و تار ” زن هنرپيشه ايراني” پاك كرده و چهره مقاوم مبارز و تلاشگر و جسور انها را به وضوح و روشني نشان داد و به حدي ستايش اميز كه تحسين همگان را بر ميانگيزد و ابرويي دوباره براي سينماي گذشته ايران فراهم مياورد كه ساليان درازي در معرض شديدترين و نارواترين تهمت ها قرار داشت. ” لبه تيغ” به كارگرداني و ساخته بهمن مقصودلو ” حيثيت بخشيدن ” به زن ايراني و هنر والاي هنرپيشه هاي ايراني نيز هست…..
عباس پهلوان- فردوسي امروز شماره ٣٤٨
“کاری است قابل تحسین بسیار، بخاطر یادآوری زنان هنرمندی که صمیمانه برای سینمای ایران کوشیدند.”
با احترام، ژاله علو
لبه تیغ ساخته بهمن مقصودلو مستندی است حاوی گفتگو با تعداد زیادی از ستارگان زن تاریخ سینمای ایران و بازگویی خاطرات و فراز و نشیب های زندگی هنری آنان در دو دو دوره قبل و پس ازا نقلاب اسلامی ایران همراه با نمایش صحنه ها و عکس هایی خاطره انگیز از آن دوران که در ثبت بخشی از نقش زنان در تاریخ سینما اهمیت خواهد داشت. فیلم با انتخاب تعدادی از بازیگران زن در سنین مختلف و سال های مختلف سینمای و بازگویی آنچه بر آنها در آن دوران گذشته به واقع برگ هایی از تاریخ سینمای ایران از آغاز تا شروع انقلاب اسلامی و حذف بسیاری از آنان در این دوران رقم میزند. فیلمی که برای علاقمندان به سینما به عنوان بخش هایی از تاریخ شفاهی سینمای ایران به یادگار خواهد ماند.
دكتر اسماعيل نوری علا، شاعر و منتقد ادبی و سینمایی
اقای مقصودلوی عزیز،
فیلم لبه تیغ که بسیار اسم با مسما ایست بسیار تاثیر گذار است. در حقیقت باید به تعداد هنرمندان زنی که مصاحبه کرده اید صفحاتی نوشت. متشکرم که این امکان را به من دادید که شمه ای از محرومیت ها و سختی هایی که برای اثبات موجودیت هنری خود و مبارزه برای سنت شکنی و تبعیض ها کشیده ام بیان کنم. باز هم متشکرم.
فخری خوروش
فيلم را ديدم ، بسيار خوب بود. خسته نباشي. تاثير گزار بود و همزمان تاثر بر انگيز.
سوسن تسليمي، استكهلم
“بهمن مقصودلو هوشمندانه، با ساختن فیلم “لبۀ تیغ” به ثبتِ تلاش زنان ایرانی در گام نهادن به عرصه ای پدرسالار، دست زده است و سند معتبری بر جنبش نوپای فمینیستی در ایران، افزوده است.”
پرتو نوری علا شاعر و منتقد ادبی و سینمایی
فیلم مستند زیبا وتکان دهندۀ«لبۀ تیغ»ازبهمن مقصودلوبهترین هدیه ۸ مارس امسال به زنان ایران
این فیلم دیشب به مناسبت 8 مار در پاریس به نمایش در آمد. فوق العاده است. از دست ندهید هرجا که به نمایش درآید. این مستند فراتر از یک فیلم است. فراتر ازیک مستند در باره سینمای ایران است . فراتر از هنر بازیگری و نقش بازیگران زن است . این فیلم یک حدیث دل و روایتی خالصانه از رنجی و اندوهی ریشه دار برخاسته از اعماق جامعه ایران اما از زبان زنان بازیکر قرن بیستم در ایران است . هیج فیلمی تا کنون کوشش زنان ایران برای شکستن زنجیر های انقیاد سنت و جهل و فشار و زور و تاریکی جامعه بسته پدرسالار را به این شیوایی و اینگونه غرور انگیز تصویر نکرده است حتما ببینید . آینه ای ست شفاف در برابر 100 سال کوشش زنان ایران برای شکستن سد های گوناگون جهل و خرافه برای مدرن شدن و پیوستن به قافله تمدن.. ضمنا تاریخ سینما ی ایران هم هست و به طور کلی تصویر آنچه در زیر پوست جامعه سنتی و عقب مانده ما و در پس ذهن ایرانیان از محیط خانواده گرفته تا گسترۀ وسیع تر جامعه جریان داشت نیز هست و خیلی چیز های دیگر نیز هست و سندی نیز هست بر ستمی که اسلام گرایان و خمینیست ها در این سی و 8 سال بر این بازیگران و هنرمندان جسور و بافرهنگ زن در ایران و به طور کلی بر جامعه فرهنگی و هنری ایران روا داشته اند. انصافا زیبا ترین هدیه ممکن را که به قول خودش حاصل 15 سال تلاش بوده ، بهمن مقصود لو برای 8 مارس امسال به زنان و به جامعه ایران عرضه کرده است درود بر او. و درود بر همه زنانی که در این فیلم به سخن آمده اند و آنها که فرصت به سخن درآمدن را نیافته اند. دوساعت تمام در این فیلم پای سخن و داستان غم آلود و نیز نوستالژیک و بسیار پر معنای زنان بازیگری می نشنیید که اغلب آنها دیگر گرد پیری بر چهره و موی خود دارند وچون درختی کهن از ریشه ها و شاخه ها و بار و برگ خود به صراحت و صمیمیت سخن می گویند و ذره ای احساس خستگی نخواهید کرد .
م. سحر، پاریس
آخرین دستاورد سینمائی ی دکتر بهمن مقصود لو فیلمساز برجسته ی ایران, فیلم مستند بلند ( لبه ی تیغ , میراث بازیگران زن سینمای ایران ) است که جمعه شب 16 سپتامبر در کانون کتاب شهر تورونتو با حضور علاقمندان بی شمار آثار او به نمایش در آمد.
بسیاری از سینماگران ایرانی در پنجاه سال گذشته در زمینه ی ساخت فیلم مستند, هنرآزمائی کرده اند که تعداد کم شماری از آنان پیروز این عرصه بوده اند. دکتر بهمن مقصودلو با پیشینه ی آکادمیک و تجربیات بی شمار سینمائی از چهل سال پیش, با آگاهی به اصول و قواعد ساخت فیلم مستند , تلاشی عاشقانه و پی گیر در زمینه ی خلق فیلم هائی در باره ی ایران و هنرمندان تاثیرگذار آن داشته است . او با بهره وری از نیروی تخیل خلاق خویش در ساخت و تدوین آثار سینمائی ی مستند به این تعریف از فیلم مستند که : هرجنبه ای از واقعیت که با فیلمبرداری ی واقعی و بدون دستکاری, یا با بازسازی ی وفادارانه ی رویدادها در فیلم, با هدف گسترش و اعتلای دانش و درک بیشتر مردم از مسائل گوناگون جامعه انجام شده باشد, صمیمانه پایبند و وفادار مانده است.
ساخت فیلم ماندگار ” لبه ی تیغ, میراث بازیگران زن سینمای ایران “, چهارده سال پیش آغاز شده و شامل گفتگو با 21 نفر از ستارگان و بازیگران بنام زن سینمای ایران در قبل از انقلاب, که به مدت پنجاه سال در عرصه ی سینمای ایران درخشیده اند و نیز نمایش بخش های کوتاهی از فیلم های آن دوران است. این فیلم به درستی سرگذشت بانوان هنرمندی را بر ملا می کند که در راه پر تنش و گاه خطرناک عشق به هنر و دلشادی ی مردم جامعه ی خود, چه رنج ها که ندیده اند و چه ناسزاها که نشنیده اند. دکتر بهمن مقصودلو در این فیلم متفاوت و تاثیرگذار خود, در کشف لحظه های نادیدنی و گفته های ناشنیدنی که مفهوم راستین ” فیلم مستند ” است , به نهایت پیروز و شایسته ی احترام در عرصه ی سینمای ایران و جهان است.
فیلم با سخنان زیبا و اندوهناک خانم ” ایرن ” یکی از برجسته ترین بازیگران تاریخ سینمای ایران در قبل از انقلاب , پایان می یابد. او که با لحنی شیوا و موثرو در قالب جملاتی ادیبانه و شاعرانه سخن می راند, از حزن و اندوه هنرمندان زن که در دوران گذار سیاسی ی کشور, به عزلت نشسته اند می گوید , که می توان آن را به عنوان پیام اصلی و نهائی ی فیلم مستند بلند ” لبه ی تیغ ” اثر دکتر بهمن مقصودلو تلقی نمود , که چه پایان و پیام هوشمندانه ای است.
غلامحسین نامی، تورونتو , کانادا، هجدهم سپتامبر ۲۰۱۶
خوشحالم ، بهمن جان، که توانستم “لبه تیغ” را ببینم: فصل مهمی از تاریخ سینمای ایران، و روایتی جاندار و دلنشین از جایگاه و نقش زن در تکوین و تحول ان. کاری که، به گمان من، نمونه ای کم نظیر و درخشان است از یک سینمای متعهد، منتقد و پیشرو.؛ سینمایی در نقد جامعه مرد سالار، در نقد پیش داوری های اجتماعی و در نقد تاریک اندیشی و ابتذال فرهنگی؛ سندی تاریخی در نشان دادن تسلط سانسور سیاسی بر همه دوره های تحول این سینما. و بالاخره سینمایی در ستایش و در نقد یکی از دوره های مهم سینمای ایران. اما انچه فرا تر از همه این ارزش ها، “لبه تیغ” را در نگاه من ستودنی می سازد، موفقیت ان است در مستند سازی یک واقعیت بسیار مهم تاریخی: اینکه زن سینما و تئاتر ما، تا چه اندازه در مبارزه علیه مرد سالاری و نابرابری جنسی نقشی پیش آهنگ داشته است، و اینکه ایستادگی و رزمندگی امروز زن جامعه ما تا کجا در سنتی ریشه دارد که از دهه ها پیش هنرپیشگان زن سینما و تئاتر ما بر جای گذاشته اند. سنتی که به بهایی سنگین بدست امده و ایرن ها، شهلاها، فخری خوروش ها، باید به ان ببالند. زحمات بی دریغ سالهایت ببار می نشیند بهمن جان ؛ تبریک!
اردشیر مهرداد، لندن
لبه تیغ ساخته بهمن مقصودلو مستندی است حاوی گفتگو با تعداد زیادی از ستارگان زن تاریخ سینمای ایران و بازگویی خاطرات و فراز و نشیب های زندگی هنری آنان در دو دو دوره قبل و پس ازا نقلاب اسلامی ایران همراه با نمایش صحنه ها و عکس هایی خاطره انگیز از آن دوران که در ثبت بخشی از نقش زنان در تاریخ سینما اهمیت خواهد داشت. فیلم با انتخاب تعدادی از بازیگران زن در سنین مختلف و سال های مختلف سینمای و بازگویی آنچه بر آنها در آن دوران گذشته به واقع برگ هایی از تاریخ سینمای ایران از آغاز تا شروع انقلاب اسلامی و حذف بسیاری از آنان در این دوران رقم میزند. فیلمی که برای علاقمندان به سینما به عنوان بخش هایی از تاریخ شفاهی سینمای ایران به یادگار خواهد ماند.
عارف محمدي، تورونتو، کانادا
Review, Al-Sharq-awsat
Iran: Blacklisted Stars Make a Comeback
AMIR TAHERI — July 19, 2016, 6:45 am 2016
Irene Zazians, Shahla Riahi and Fakhri Khorvash
For more than 30 years the Iranian press has had to observe a black list of names that should never be mentioned in print in the Islamic Republic. A good many of those “forbidden” names belong to pre-revolution film stars who were admired, criticized, loved and hated by millions of Iranian cinema-goers.
One of the first things the mullahs did when they seized power in 1979 was to shut the Iranian film industry which had found a slot in the global top-10, producing at least 40 feature films each year. Many stars and film-directors were sent to prison on trumped up charges. Some had their homes and bank accounts confiscated, their pension schemes scrapped, and forced to survive with help from family and friends.
Bearing the brunt of the repression were Iranian actresses who were regarded as doubly guilty because they were both women and played in films.
Thanks to the new media revolution, however, the pre-mullah cinema and its stars didn’t fade away. Millions of VHS tapes and DVDs of banned films have been sold on the black market, at times with the mullahs themselves buying some on the sly. Iranians still remember the stars that shone in their lives so many decades ago.
Bahman Maghsoudloo, one of Iran’s best-known cinema critics and historians, has decided to tell the story of the pre-revolution stars in a new documentary entitled “Razor’s Edge: The Legacy of Iranian Actresses”. The 90 minute-long film is the result of almost 20 years of titanic research, often in clandestine sorties under the nose of the secret police.
Although the film is built around interviews with 23 actresses it spans a wider scope to offer a quick narrative of the Iranian film industry which started in 1900 and produced its first “talkies” in 1932.
Among those interviewed are such box-office stars as Farzaneh Taidi, Irene Zazians, Shahla Riahi, Fakhri Khorvash, Pouri Banai and Vida Ghahremani. Some almost mythical actresses, for examples Loretta, make a cameo appearance.
As far as this cinephile is concerned only two great actresses are missing: Mahin Dayhim and Parkhideh. Also, I would have liked a bit more of Azar Shiva and Zhaleh Mohtasham (Olov).
However, the film contains a number of exciting surprises. One is the appearance of Shahrzad, the very symbol of what some intellectuals dismissed as “vulgar Persian cinema” aimed at unwashed and illiterate masses. Originally a cabaret dancer, Shahrzad, who says in the interview that she didn’t “go to college”, learned the ropes to become an accomplished actress. She then made history by becoming the first Iranian woman to write and direct a film “Maryam and Mani” in 1976, topping the box office while seducing the critics.
Another surprise comes from interviews with Irene Zazians and Shahla Riahi, both of them top stars in their time, depicting the working conditions of the Iranian cinema industry in the 1960s and ‘70s thus shedding light on a chunk of Iran’s contemporary history. Shahla Riahi had also directed a film “ Marjan” in which she played the title role.
Long interviews with Farzaneh Taidi and Vida Ghahremani reminds us that it was always difficult to be a woman in Iran even under the Shah, and that being a film actress was even more of a gamble.
Iranian women in cinema had to jump many hurdles. There was much agonizing on whether or not to show a woman smoking a cigarette, for example. Even worse torture was the debate over the first kiss in an Iranian film. That happened between Vida Ghahremani and Nasser Malek-Moti’ee, then the top male star of Iranian cinema, in the thriller “Crossroad of Accidents” directed by Samuel Khachikian. The brief scene created a national scandal. Vida’s husband forbade her to appear in any film for two years.
Farzaneh Taidi faced an even bigger threat. A provincial cousin whom she had never heard of appeared at her home in Tehran carrying a gun and tried to shoot her for dishonoring the family by playing in films. She ended up with a lesser punishment with her father beating her up with his belt to silence the family clamoring about lost honor.
While slapping women on the face was quite routine in Iranian cinema, having a woman slap a man was a big dilemma. However, that, too, happened in 1965, causing another national scandal with traditionalists complaining that having a woman slap a man could signal the end of the world.
Right from the start Iranian actresses didn’t wear the hijab that later became the symbol of Khomeinist rule. It was invented in the 1970s and imposed on Iranian women from 1982 onwards. However, actresses often wore a headscarf in the fashion of women in real life, especially in the countryside.
By the 1960s, however, even that had disappeared and speculation was rife about when a film star might appear in a swimsuit. That happened in 1964 when Irene Zazians, one of the most beautiful women to grace cinema anywhere, did just that.
The next challenge was when and how an Iranian film star would get undressed on screen. Specially targeted was Pouri Bana’i, another great beauty, who took the plunge in “Goodbye Tehran” another thriller by Khachikian.
Then years later, it was “Goodbye Cinema” for all the stars as the new regime consolidated its hold on Iran.
لبه تیغِ سُنّت و گلوگاهِ کبوتران سینمای ایران،علی میرفطروس
یادداشتی دربارهء فیلم مستند بهمن مقصودلو
۸ مارس ۲۰۱۸
به همّت انجمن اجتماعی وفرهنگی ایرانیان در فرانسه(وال دُ مارن)،انجمن فرهنگی دستان و پُل سیمون لِفرانس،فیلم مستند«لبهء تیغ :میراث بازیگران زنِ سینمای ایران»به کارگردانی دکتربهمن مقصودلو درسینمای لومینور پاریس به نمایش درآمد.حضورجمعیّت چشمگیری از مشتاقان،نشانهء برجستگی و اهمیّت موضوع فیلم بود.
بهمن مقصودلو-به عنوان نویسنده، منتقد و سردبیرچندمجلهء سینمائی- درارتقاء دانش سینمائی درایرانِ قبل ازانقلاب نقش ارزشمندی داشت.کتاب«سینمای ایران»مقصودلو در سال 1987 توسط دانشگاه نیویورک منتشر شد.«این سوی ذهن،آن سوی مردمک»، «آزادی و عشق در سینما» و «علف: داستانهای شگفت و ناگفته»ازدیگرکتاب های وی درعرصهء سینما است.
سینمای ایران- بی تردید-باپیدایش و رشد مدرنیته(تجدّد)درایران پیونددارد و می توان گفت که هنر- و خصوصاً هنرسینما -محصول تجدّداجتماعی و توسعهء ملّی است.یکی ازمشخصات اصلی تجدّد درسینما،جداشدن جامعه از اخلاقیّات سُنّتی و جایگزین شدن قانون بجای«غیرت»و«ناموس»می باشد(درفیلم،خانم پوری بنائی ازعصبانیّت شاه ازدیدن فیلم«قیصر»یادمی کنندکه می گفت:مابازحمت و تلاش قانون وضع کرده ایم تا جلوی این«لات بازی ها»گرفته شود!).
ازاین گذشته،درجامعه ای که نهادمذهب (دراَشکال متنوع آن)حضوری چشمگیرداشت،تجددگرائی،سینمای مدرن و به تبَع آن،حضور زنان درفیلم های ایرانی،باموانع و مشکلات فراوان همراه بود.«لبهء تیغ:میراث بازیگران زنِ سینمای ایران»،روایت رنج و شکنج های زنان هنرمندما درمواجهه یامقابله با این موانع مذهبی و اجتماعی است،روایتی که یادآورِشعرپروین اعتصامی پس از کشف حجاب زنان به دست رضاشاه در17دی ماه 1314 است:
زن در ایران،پیش از این گویی که ایرانی نبود
پیشهاش جز تیرهروزی و پریشـانی نبود
زندگی و مــرگش اندر کنج عزلت میگذشت
زن چه بود آن روزها، گـر زآنکه زندانی نبود
کس چو زن، انـدر سیاهی قرن ها منـزل نکرد
کس چو زن، در معبـد سالوس قـربانی نبود
از بـرای زن به میـدا ن فـراخِ زنـدگی
سرنوشت و قسمتی، جز تنگ میدانی نبود
در قفس میآرمید و در قفس میداد جان
در گلستان،نام از این مرغِ گلستانی نبود
بهمن مقصودلو با ارائهء مستندهای ارزشمندی مانند:شاملو؛شاعرآزادی،احمد محمود؛ نویسنده انسانگرا، ایران درودی؛ نقاش لحظات اثیری،اردشیر محصص و صورتکهایش؛و…نشان داد که بدور از وسوسه ها و سود و سوداهای رایج،به فکر«خاموشی دریا»است؛تلاشی برای ثبت و ضبط بخشی ازتاریخِ خاموش و فراموش شدهء هنرایران معاصر .«خاموشی دریا»(2003) نام یکی ازفیلم های بهمن مقصودلواست که بیش از شش جایزهء بین المللی را در بیش از بیست جشنواره جهانی کسب کرده است.وقتی مستند«لبهء تیغ : میراث بازیگران زنِ سینمای ایران»رادیدم ،بیاد«خاموشی دریا»افتادم چراکهباوجودِجوش و خروش های دریاوارِ زنان سینمای ما، آنان محکوم به خاموشی و سکوت بودند،زیراباتوجه به موانع اجتماعی- مذهبی حاکم برجامعه،بقول پروین:
در قفس میآرمید و در قفس میداد جان
در گلستان، نام از این مرغ گلستانی نبود
اصلاحات اجتماعی محمدرضاشاه درسال های1340-1350 و حضور چشمگیرِ زنان درعرصه های سیاسی- اجتماعی و هنری،به روشنفکران شجاع و هنرمندان آگاهی نیازداشت که بدور از سیاست زدگی های رایج بتوانندپوستهء ضخیم موانع دینی و اجتماعی را بترکانند و بجای تجدّدستیزیِِ کسانی مانند جلال آل احمد (درلفافهء «غربزدگی»)بتواننددرتعالی و ارتقای هنری جامعه بکوشند،اما نگاهی به سینمای قبل ازانقلاب- متاسفانه-حضورچنین روشنفکران و هنرمندانی را بسیارکمرنگ می نماید،بااینهمه به جرأت می توان گفت که زنِ ایرانی دراین دوران برای نخستین بار درفیلم های بهرام بیضائی حضوری مستقل و هویتی ممتاز یافت(از جمله در «غریبه و مه»،«چریکهء تارا»،«رگبار»،«مرگ یزدگرد»و«باشو؛غریبهء کوچک»(با بازی درخشان سوسن تسلیمی).بنابراین،اغراق آمیزنخواهدبوداگرگفته شودکه دانش و دانائیِ بهرام بیضائی الهامبخش کارگردانان وهنرمندان برجسته ای مانندفاطمهء معتمدآریا،رخشان بنی اعتماد، نیکی کریمی،گلشیفتهء فراهانی،ترانهء علیدوستی،لیلا حاتمی،لیلا اوتادی،نیکی کریمی، و …بوده است.
فیلم «لبهء تیغ : میراث بازیگران زنِ سینمای ایران»روایت 21 زن هنرمندی است که در 463 فیلم قبل از انقلاب نقش برجسته ای داشتهاند از جمله:ایرن زازیانس(عاصمی)،شهلا ریاحی،پوری بنائی،ویدا قهرمانی،تهمینه،فخری خوروش،ژالهء عُلوّ،شهرزاد،مری آپیک،فرزانهء تائیدی،زینت مودّب،پرتو نوری علا،شهرهء آغداشلو و…مضمون مشترک این روایات،حس همکاری وهمدلی بین زنان هنرمند،رنج و شکنج های خانوادگی و اجتماعی برای راهیابی به عرصهء سینما،فقدان دستمزد یا برگشت خوردن چک های تهیّه کنندگان و…درپایان:محرومیّت ازفعالیّت های هنری دربعدازانقلاب اسلامی،انزوا،عزلت،خانه نشینی و….
حضور و روایت برخی از کارگردانان ،منتقدان و هنرمندان مرد( مانند بهرام بیضایی، نصرت کریمی،پرویز دوایی، اسماعیل ریاحی، مهدی رئیس فیروز و ناصر ملک مطیعی) به فیلم مقصودلو غنای بیشتری بخشیده است.
آتشی زکاروان بجا مانده!
فیلم مستند بهمن مقصودلو حاصل 13 سال تلاش پیگیرِ وی(ازسال2002تا2015)می باشدکه بدون هیچگونه کمک دولتی یا غیردولتی تهیّه و ندوین شده است.این فیلم-درواقع-تاریخچهء تحوّل و دگردیسی نقش زنان سینمای ایران ازآغاز تا شروع انقلاب اسلامی است و لذا ازنظرجامعه شناسی وجدال سُنت و تجدّد نیز دارای اهمیّت است.درمیان روایت های 21 زن هنرمند درفیلم،سخن ژالهء علوّ، پوری بنائی،شهرزاد (کبرا سعیدی)،شهلاریاحی و خصوصاً«ایرن»جان و جلای بیشتری دارد،پس بیهوده نخواهدبودکه این یادداشت کوتاه را با سخن حسرت بار و درعین حال،فروتنانهء«ایرن»به پایان برَم:
– «ما قبیلهء بزرگی بودیم…عاشقانه با هم کار می کردیم. تا یک روزی کاروان ما در جایی توقّف می کند و فردا که قرار است این کاروان حرکت کند، یکی میاد و میگه یک عده از شما نباید با این کاروان بره،چون کاروان سالار عوض شده. آن عده که موندیم دُورِ هم جمع شدیم، کاروان حرکت کرد. ما گردِ آتشِ مانده از کاروان نشستیم. سرمان را به هم تکیه دادیم و آروم گریستیم. آتش کاروان به خاکستر گرائید.خاکستر بر سرمان نشست. پیر شدیم همه، ولی غبارِ پای کاروانیان سرمهء چشم ما».
